Cumhachd nan Gàidheil …

Sgriobh Ruairidh MacIlleathain ann an a Litir Ionnsachaidh (481) ann an tha e a bhruidhinn mu dhedhinn na

ceithir cheud bliadhna de leth-bhreith leis an stàit an aghaidh ar cànain, ar cultair ’s ar dearbh-aithneachaidh (four hundred years of discrimination by the state against our language, our culture and our identity).

Tha mi a faireachdainn gur sin faclan cumhachdachd a’ th’ann … tha fìrinn aige … an cumhachd an fhirinn … nach bhiodh air labhairt deug no eibhinn coig bliadhna air as.

‘S e camhanach ùr a th’ann. Na h-àmanan … tha iad ag atharrachadh.

...faclan ainmeil mu dheireidh

‘S ann dèiridh na seachdainn ‘s bha mi a’ sàbaid le a’ ghnothaich fòn – AT&T. Tha iad ag iarraidh dà mile dollar tuilleadh, ach tha mi gan diultadh … ag radh nach eil an airgead aca orm. Thòiseach an cuid nuair a bha mi a dèanamh dèiseil a dhol chun Alba. Dh’fhaighnich mi dhiubh cia mheud am bhiodh e a’ cosgadh a’ cleachadh an eadar-lion nuair a bha mi anns an duthacàs. Tha am boireannach le an a chomradh - $137 gach mios. “Unlimited,” thuirt i. “Sign me up,” arse mise … faclan ainmeil mu dheireidh.

mu dheidhinn nan tidsear

Tha mi a’ smoinechadh mu dheidhinn iomadh rudan. ‘S dòcha gum bidh mi a brudhinn le a’ cheannairt mo ghnothaich. Chan eil iad ag ordachadh an gnothaich ann an doigh am bu choir dheth a’ bhith air a h-ordachadh. ‘S e sgoil a’ th’ann … ach chan eil iad a’ ghabhail mòran sùim dha na tidsearan … ach mi-fhotanach, chan eil cuideigin ann an Ameireaga a’ bhabhail sùim sam bith dha tidsearan. ‘S e iad a s’ urrainn dhaibh a’ dèanamh, a tha a’ dèanamh. ‘S iad nach urrainn … bidh iad a’ teagaisg. Co-dieu, ‘s e na tha iomadh duine a’ creidsinn.

rud am feumaidh mi a deanamh

Feumaidh mi a sgriobhadh … an seo am plan: bidh mi a’ sgriobhadh sgeuladh – tha mi a ciallachadh nobeheilean -- gu luath. ‘S docha, a chiad leabhar – tha sin a’ fuamnachadh mar gur e breug a th’ann, ach tha firinn aige – Caora Dubh. Bidh mi a’ cruinnechadh sgeulachan … ‘s docha bho olineach agam, no bho na filmean a sgriobh mi mòran bliadhna air ais.

Cuin am bu choir dhomh a sgriobhadh? Chan e mar a tha ùine ge leòr agam … ach feaumaidh mi ùine a dheanamh no ùine a’ dhèaneamh mèirle. ‘S dòcha gum bidh mi an sgeul a phairtichadh ann am piosan beag … dà dhuilleag no trì no coig … am faodair a sgriobhadh ann an aon suidheacheadh.

An reuson? Dà … tha iomadh sgeulach agam a’ itealachadh ann an m’intinn … agus – agus ‘s e reuson nas mòtha – ‘s e an doigh a’ th’ann am faodaidh mi itealachadh saor … am beatha a tha agam a-nis a theicheadh, a tàrr às am prionsanach gur e am beatha agam a th’ann.

Ciamar? Feumaidh mi a bhith nam sgriobhadair. ‘S e sgil a tha agam. An sgil a’ sgriobhadh mòran agus gu luath.

a ciallachadh ...

Dè a tha e a ciallachadh a’ bhith Gàidhealach? Feamaidh duine a rugadh ann an Alba no – fiù ‘s nas sònraichte … anns a’ Ghàidhealtach? ‘S e iomadh duine ann a tha air a fulang am fàsachadh na Fuadaichean no an h-easbhaidhean ‘s air a son bha air an ruaig bho an seann Tìr. An e iad Ghàidheil a’ anta? No an luchd de sliochd? Nach cinneas darach eile às an t-siol a’ tuiteam bho darach sean? Nach e an craobh ùr an aon rud na an craobh às rugadh e? Co-dieu, ‘s e fuil an aon rud a dèanamh duine Gàidhealach …

Ach ‘s e rud eile a’ th’ann. Leagh mi anns an nobhail Là a Dèanamh Sgeil do Là le A.P. Caimbeul na faclan:

Cha bhuineamaid, mar sin, dhan Ghàidhealtachd … Cha robh buil no dualchas no dùthachas Gàidhealach aicese no agamsa, ach a dh’aindeoin sin, anns an latha bh’ann bha sinn a’ faireachainn a cheart cho Gàihealach ri neach sam bith eile, agus a chart cho airidh air còraichean dùthchasach ‘s a bha bodach sam bith a rugadh ‘s a thogadh o chionn ochd ginealaichean deug …

‘S e seo nach feamaidh sinn riamh a’ diochuimnich … a bhith ann ar Gàidheal a’ ciallachadh a’ bhith a’ bruidhinn anns a’ Ghàidhlig.

Dè a tha mi a dèanamh?

Dè a tha mi ag iarraidh? Feumaidh mi a’ planaigeadh.

• A’ teagaisg Gàidhlig
• A’ cuidheacheadh an ath-bheothachadh Ghàidhlig
• A’ teagaisg anns an Alba.
• Ag obair anns an Alba.
• Ag obair airson Saobhal Mòr
• Ag ionnsachadh aig Saobhal Mòr no coilleiste eile ann an Alba
• A bruidhinn Gàidhlig a uile latha, fad an latha

Ciamar am bi mi an seo a’ dèanamh?

• A’ foillseachadh mo leabhar
• Ag ionnsachadh Gàidhlig
• Ag sgriobhaig anns a’ Ghàidhlig
• Ag ionnsachadh nas mò ann an cànain, anthropology, sociology
• A’ togadh mo theagaisg air an eadar-lion

Dè am bidh mi a’ dèanamh?

Bha mi trang an seachdainn. Tha mi trang an-diugh … tha mi air a obair fad’ an latha air a’ choimpiutar, agus chan eil mi faisg air an criochnachadh agam. Bha mi trang le m’obair – mo dhreuchd (tha mi nam thidsear a-nis) – agus le mo saoilleadh mu dheidhinn na bu choir dhomh a dèanamh an ath rud.

Tha mi air a smuaintean feumaidh mi a’ dèanamh rudeigin a tha iongnadh … sgriobh leabhar, ‘s dòcha … tha mi a’ creidsinn gun teid aon leabhar agam a fhoilliseach – ‘s e leabhar a’ th’ann mu dheidhinn a’ Ghàidhlig … ach chan eil fhios ‘m …

Tha aon doctorate agam cheana … am bu choir dhomh a feuchainn aon eile a ghabhail?

Am bu choir dhomh sgeulach a sgriobhadh? No leabhar nonfiction?

Agus ciamar am bidh mi a' dèanamh imrich chun Alba?